Met 20 collega’s ging ik naar het Deense eiland Samsø. De bakermat van de energietransitie volgens vele experts. Het eiland werd in 2007 al zelfvoorzienend en wordt daar dan ook in de literatuur over geroemd. Dat deden ze op geheel eigen wijze, veel van de projecten op het eiland zijn door eilanders betaald, of in eigendom van eilanders. Op veel plekken in de wereld zijn mensen nu aan het kijken of ze de aanpak van Samsø kunnen herhalen, het eiland wordt daarmee echt als voorbeeld gezien.
Ik heb mijn masterscriptie over de energietransities geschreven. Ik heb daarin gekeken naar energietransities, systeemveranderingen en transitietheorie. Alle succesfactoren op een bult gegooid en gekeken of het toepasbaar was op een nog gaande energietransitie, in mijn geval Ameland. Beide eilanden zijn natuurlijk afgelegen en afgebakende locaties, maar die omstandigheden kun je overal creëren. Schroom niet om je te beperken tot een wijk of buurt.
Destijds had ik al veel gelezen over Samsø en de vele succesfactoren op een rijtje gezet, tijdens onze studiereis kwamen daar nog een aantal bij. Deze succesfactoren zijn wat mij betreft cruciaal in elk proces of project in de energietransitie.
Søren Hermansen, dé man die er op Samsø voor heeft gezorgd dat de lokale bevolking mee ging én nog belangrijker mee wou gaan. Zijn aanpak was gericht op een aantal lokale stakeholders die er allemaal een groot netwerk op nahouden. Zo liet hij bijvoorbeeld de lokale installateur perspectief zien voor zijn business, de nieuwe installaties moesten vanzelfsprekend ook onderhoud hebben wat hem nieuwe business opleverde. Door meerdere cruciale stakeholders perspectief te bieden kreeg hij de lokale bevolking zover om mee te bewegen en grotendeels eigenaar te worden in de transitie.
Op Samsø hebben ze eerst een uitgebreide systeemstudie gedaan. Daarin is de huidige situatie in kaart gebracht waarmee de resterende opgave zichtbaar werd. Vervolgens is er goed gekeken met welke bronnen verduurzaamd kon worden om de opgave in te vullen. Daarna is op ruimtelijke vlak gekeken waar de bronnen het beste geplaatst konden worden, dit was de harde kant van het rekenen. Op dat moment zijn ze met bewoners in gesprek gegaan en is het proces van zacht rekenen begonnen. Er lag een goed onderbouwd stuk vanuit technisch, ruimtelijk en economisch perspectief, maar dat kwam niet helemaal overeen met het perspectief van de bewoners. Dus werden een aantal windmolens verplaatst vanwege het uitzicht en kreeg de warmtecentrale een andere plek. Ineens lag er een gedragen stuk waarin zowel het technische, ruimtelijke, economische als de maatschappelijke perspectieven op elkaar afgestemd waren.
In eerste instantie werd de energietransitie op Samsø vooral top-down gestuurd, waarbij de lokale overheid plannen maakte en dat communiceerde met de bevolking. Een goed begin, maar slechts het halve werk. Daarna was het de beurt aan de lokale bevolking om bottom-up te gaan organiseren en wijzigingen in de plannen mee te geven. Juist door beide aanpakken te combineren werd het een gezamenlijk plan.
“Ineens waren die windmolens prachtige onderdelen van het landschap, was er niemand meer die ooit van geluidsoverlast had gehoord en ging er geen vogeltje meer dood.” – Zei Jesper met een glimlach op zijn gezicht. Op Samsø hebben ze Please In My Back Yard gecreëerd in tegenstelling tot het Not In My Back Yard (NIMBY) wat we in Nederland veel zien. Hoe ze dit voor elkaar gekregen hebben? Door de lokale bevolking grotendeels eigenaar te maken! Daarnaast zorgde het er ook voor dat de lokale bevolking veel meer kennis ontwikkelde over de duurzame technieken en de energietransitie, wat een belangrijk element is.
Daar sta je dan met al je plannen en stapels papier. Wat ze slim hebben gedaan op Samsø is meteen uitvoeren op het moment dat het draagvlak het hoogste is, meteen doen. Dan worden de plannen zichtbaar en blijft het draagvlak hoog. Dit betekent ook dat je genoegen moet nemen met de technische oplossingen zoals die op dat moment zijn. Elke stap die je neemt moet bijdragen aan je ambitie en einddoel, maar je kunt niet gaan zitten wachten tot er een oplossing komt die je daar in een keer brengt. Dus doe wat je kan en doe het samen!
Neem dan contact op met Andries Metz via onderstaande formulier.
"Ik help u graag met al uw vragen over omgevingsmanagement"
Manager publiek domein