"De grootste uitdaging is niet het vinden van de beste techniek, maar om eigenaarschap te creëren onder burgers. Eigenaarschap creëer je niet door te ontzorgen en daarbij beslissingen te maken voor bewoners. De kern van participatie is NIVEA - Niet Invullen Voor Een Ander”
Participatie binnen de warmtetransitie is verplicht en dat is maar goed ook. Burgers zijn namelijk het start- en het eindpunt van de warmtetransitie. De veranderingen die de warmtetransitie met zich meebrengt zijn ingrijpend, omdat ze letterlijk achter de voordeur plaatsvinden. Veel mensen hebben matige of slechte ervaringen met inspraak en participatie. De ene keer werd er weinig mee gedaan; de andere keer was het plan al uitgestippeld. Dit nemen mensen mee wanneer ze uitgenodigd worden om over de warmtetransitie mee te denken. Dit kan beter!
Maar wat is dan de eerste stap? Zoals eerder in deze blogreeks is uitgelegd, begint het bij de vraag: wil je een plan of een proces? Een plan heeft vaak een duidelijk einddoel en staat onder tijdsdruk, waardoor de kans op ontzorgen vergroot. Dit werkt vaak averechts aangezien er voor bewoners wordt bepaald, in plaats van met bewoners. Een proces daarentegen geeft aan dat er iets in beweging wordt gezet zonder dat het eindstation vastligt. Dus, wil je dat burgers mee gaan doen aan de transitie? Dan zullen burgers meer invloed moeten krijgen of zelfs initiatief moeten nemen tijdens het proces. Dit kost tijd. “Gras gaat immers ook niet harder groeien door eraan te trekken”. Maar als je het proces dan op gang hebt, dan zul je zien dat dit zijn vruchten af werpt tijdens de uitvoeringsfase.
Maar wat betekent dit voor de gemeente als regisseur van de warmtetransitie? Met deze aanpak gaan we richting een nieuwe samenleving waarin machtsverhoudingen verschuiven. Dit betekent dat er een verandering komt in de rol van zowel de burger als de gemeente. Op dit moment stelt de gemeente zich nog vaak op vanuit een autoritaire stijl met de burger als ontvanger van informatie. Wanneer je burgers invloed geeft op het proces of wilt dat ze initiatief nemen, dan zul je als gemeente een delegerende of zelfs faciliterende stijl aan moeten nemen. Je linkt hierbij de bestuursstijl van de gemeente aan het participatieniveau van burgers. De warmtetransitie staat dus in het teken van het verschuiven van rollen en daarmee de invloed op het proces. De gemeente zal zichzelf open moeten stellen en daarmee vertrouwen en verantwoordelijkheid geven aan burgers. Luisteren naar elkaar en kijken wie waar energie van krijgt, dát staat centraal. Aan Ekwadraat de taak om de gemeente te voorzien van de juiste tools en kennis om vertrouwen te geven in deze aanpak, zónder in te vullen voor bewoners.
Tijdens het participatieproces is het het belangrijk dat de burgers een goede afspiegeling vormen van de lokale bevolking. In de praktijk is dat echter vaak lastig te realiseren. Er zal daarom tijd moeten worden gestoken in het in kaart brengen van de diversiteit om verder te gaan dat het betrekken van de ‘usual suspects’. Een term die overigens vaak onnodig met een
negatief oordeel wordt bestempeld. Zelf noem ik ze dan ook liever de diehards van de lokale democratie; de enthousiastelingen die als eerste opstaan wanneer het woord participatie op tafel komt. De kunst is dan ook om samen met deze mensen na te denken over wie er nog meer in de wijk wonen, en nog belangrijker: waarmee zouden zij geactiveerd worden?
Deze blog is gebaseerd op een onderzoek als onderdeel van de Minor van de opleiding Global Responsibility & Leadership naar het verbeteren van het participatieproces van de warmtetransitie. Richt Fokkens, derdejaars student van de opleiding Global Responsibility and Leadership, heeft onderzoek gedaan naar het verbeteren van het participatieproces binnen de warmtetransitie. Vanuit deze ervaring schreef zij deze blog met een impressie van de uitkomsten van haar onderzoek.
Vul dan onderstaand formulier in, dan maken we een afspraak!
"Wijkuitvoeringsplannen warmte zijn inmiddels ons dagelijkse werk. Wij helpen je graag!"
Adviseur energietransitie